SÖYLEŞİ…

Kahramanmaraş merkezli deprem 10 ilimizde yıllar sürecek yıkıcı acılar bıraktı. Her depremde olduğu gibi, yine ülke olarak depremlere hazır olmadığımız, bir kez daha gözler önüne serildi.

Geçmişten yine hiçbir ders almadığımız, yıkılan binalar ve deprem sonrasına hazırlıksız yakalanmamız ülkenin acı gerçeklerinden biri durumda.

Rota Çorum olarak Çorum’un tanınmış İnşaat Mühendislerinden Kenan Şahin ile konu üzerine konuştuk. Gazeteci-Yazar Elvan Yılmaz sordu Kenan Şahin cevapladı.

-Bu deprem Çorum’da olsaydı?

                Maalesef hemen hemen aynı şeyleri yaşardık.

-1999 büyük ağustos depreminden ders almadık mı?

Tabi ki aldık. 99 depreminden çıkardığımız dersler, 99 sonrası yapılarda titizlikle kullanıldı. Mesele ders almak meselesi değil, mevcut yapı stoğumuzun %40 i hala 99 öncesi sağlıksız yapılardan oluşmakta. Bugün Maraş’ta yaşanan yıkımların %90’ ı, 99 öncesi yapılardır. Münferit hatalar veya özel nedenlerle yeni yapılarda hasar almıştır ama oran olarak çok çok düşüktür.

• Depremde yıkılmayan bina yapılabilir mi?
•  

Bina yapılan bölgeyle ilgili öngörülen deprem büyüklüğü beklentisi vardır. Daha önce yaşanmış deprem verilerine ek olarak yapılan jeolojik araştırmaların rehberliğinde beklenen deprem tahminleri yapılır. Ve yapılar öngörülen deprem büyüklüğüne göre ve zemine göre tasarlanır.Binanın deprem bölgesi ve zeminine göre yapılan yapıların hasar alması beklenir, yıkılması beklenilmez. (Tabi yapı fay hattı üzerinde inşaa edilmemiş ise.)

• Her zaman müteahhit veya sorumlu mühendis mi suçludur?

Aslında herkes biraz suçludur.

Projesine uygun olmayan demir kullanımı, kalitesi düşük beton kullanımı, kesitleri projeye uymayan betonarme yapı imalatının sorumlusu tabiî ki müteahhit ve sorumlu mühendisidir.

Yasaların tarifine göre müteahhit ve ilgili mühendislik kurumu, yaşananların sorumlusu kabul edilmiş olsa bile, yasalar ve yönetmeliklerdeçok sık değişiklik yapılmıştır.

Örneğin 99 öncesi deprem yönetmeliğine uygun yapılmış bina, günümüz deprem yönetmeliğine göre riskli yapı grubundadır.

99 öncesi şartnamelere uygun yapılan binanın hasar almasının sorumlusunu nasıl tespit edeceğiz.

2007 ve daha sonra 2018 de deprem yönetmeliği tekrar değiştirilmiştir.

O kadar sık imar mevzuatı ve deprem yönetmeliği değişikliği yapıldı ki, hasarlı yapıyı hangi terazi ile tartacağız, 2007 mi,2018 mi veya yapıldığı dönem ki mevzuatlarla mı?

Güvenli yapı yapmanın ilk ayağı belediyelerdir.

İmara açılan bölgelerde seçmen beklentisi ve rant hesabı yerine, güvenli zemin hesabı yapılması gerekli değil midir.

Çorum ölçeğinde İbrahim çayırı, çiftlik çayırı veya Hıdırlık altının imara yoğun bir şekilde açılmasının doğruluğunu tartışmak gerekmektedir. Adı üstünde buralar çayır…

İmar aflarını saymak bile istemiyorum.

Her yeri rastgele imara açan belediyeler, kolay dağıtılan müteahhitlik belgeleri, güvenliği değil estetiği tercih eden tüketici profili, yetersiz mühendislik eğitimini toplayınca sonuç kaçınılmaz oluyor.

• İkinci el bir evim var, depreme dayanıklı mı? Nasıl öğrenirim.
•  

Öncelikle deprem performans analizi yaptırmalısınız. Örneğin bizimkine benzer bir firmaya başvurup, deprem performans analizi isteyiniz. İlgili firma, öncelikle projelerinizi, sonra yapınızın projesine uygun olarak yapılıp yapılmadığının kontrolünü yapacaktır. Gerekirse binanızdan beton numuneleri alacak, demirlerin röntgenini çekecektir. Bu verileri modelleyerek, deprem sırasında nasıl performans göstereceğine dair hesaplar yapacaktır.

Sonuç olarak riskli bir durum görürse, güçlendirme projesi,veya yıkıp yeniden yapmayı tavsiye edeceklerdir. Bu konuda biz ARC mimarlık ailesi olarak hizmet vermekteyiz.

• Bina güçlendirmeye komşularımı razı edemedim, tek başına ne yapabilirim.
•  

Arc mimarlık ve mühendislik firması olarak her daireye bir adet panik odası yapılmasını tavsiye ediyoruz, bununla ilgili projeler hazırlayıp yerinde imalat yapıyoruz. Bütün binayı güçlendiremezseniz, evinizin bir odasını örneğin çocuk odasını panik odası haline çeviriyoruz. Muhtemel bir afet durumunda panik odasına sığınabilirsiniz. Özellikle son katlarda duranlar deprem anında dışarıya çıkma fırsatı bulamamakta.

• Sonuç olarak?
•  
• Öncelikle 99 öncesi yapı stoğumuzun mutlaka yenilenmesi gerekmektedir, bunun için mahalle bazlı kentsel dönüşüm projeleri yaygınlaşmalıdır. Bizimki gibi küçük şehirlerde  yatay yapılaşma teşvik edilmeli, dikey yapılaşma terk edilmelidir.
• Örneğin çöplü çepni mahallesindeki 10 katlı imar ivedilikle iptal edilmelidir. Şehrimizin bulunduğu jeolojik yapı ve deprem bölgesi dikkate alınarak 5 kattan fazla imar düşünülmemelidir.

Müteahhitlik statüsü yeniden tasarlanmalı, gerekli mevzuat eksiklikleri giderilmelidir.

Mühendislik eğitimi uygulamaya dönük olarak mutlaka 5 yıla çıkarılmalı ve mutlaka branşlaşmalıdır.

Ve tüketici kardeşim, lütfen estetik kaygılar kadar güvenlik kaygılarında olsun. Beğenmediğin seramiği, laminatıylada kapıyı değiştirebilirsin. Ya can güvenliği?

Bu vesile ile kaybettiklerimize Allahtan rahmet, yaralılara acil şifa dilerim….